STRES VE TÜKENMİŞLİK

Stres , kişinin yaşam dengesini bozan, baş etme metotlarını zorlayan ya da aşan olaylara verdiği ruhsal tepkidir. Yakın bir kişinin ölümü, depremler, boşanma gibi pek çok risk faktörü olmakla beraber günlük yaşamda da stres faktörleriyle karşı karşıya kalırız. Örneğin bir arkadaşımızla tartışmak, sınavda başarısız olmak, işleri yetiştirememek de faktörler arasındadır. Bunlara günlük stres yükleyiciler deriz. Stres her zaman kötü yorumlanması gereken, insanı zararı sokan bir değildir. Özstres kavramı bu aşamada gözden kaçırmamak gerekir. Özstres; iyi stres olarak tanımlanabilir. Kişiyi strese sokarken başarıya götüren bir yoldur. Örneğin bir olimpiyatlarda koşan bir atlet olduğumuzu düşünelim. Yarış esnasında biz bitiş çizgisine çok yakınken çok yakınımızda bir rakibimiz olduğu hayal edelim.

Bu durum elbette bizi strese sokacaktır. Ancak bu özstres bize kötü gelmez. Bizi başarısızlığa sürüklemez. Aksine daha çok çaba sarf etmemizi, daha da hızlanmamızı sağlar. Bir de bazı meslek grupları strese maruz kalma konusunda daha ön planda olabilir. Özellikle insanla çalışan sosyal bilimler, duygusal emel harcadıkları için strese kapılmaya daha yatkınlardır. Duygusal emek, çalışan kişinin kendi duygularını bir araç gibi kullanmasıdır. Örnek vermek gerekirse kişinin mutlu olmamasına rağmen gülümsemesi gerektiğidir. Özellikle danışan gören psikoloji, rehberlik ve psikolojik danışmanlık, sosyal hizmet, çocuk gelişimi gibi meslekler sık sık stres faktörüyle karşı karşıya gelirler. Travmatik bir vakayla çalışıldığında, danışan direnç gösterdiğinde, ihtiyaç duyulan insanlara gereken hizmet belirli sebeplerle verilemediğinde, karşılaşılabilecek saldırı ve şiddet gibi durumlarda stres faktörleriyle karşı karşıya kalınır. Stres bir kısır döngü şeklinde ilerler. Ve bir kez bu döngüye girdiğimizde çıkmamız güç olabilir. O yüzden en iyisi bu döngünün farkında olmak, direncimizi sağlam tutmaktır.

Tükenmişlik Sendromu

Tükenmişlik ise genellikle strese maruz kalmanın bir sonucu olarak kendisini gösterir. Tükenmişlik 3 aşamadan meydana gelir. Bunları inceleyelim. Duygusal tükenme; kişi artık karşılaştığı vakaların duygusal yönleriyle baş etmek istemez ya da edemez. Vakaları adeta mekanik bir sistem gibi görür. Karşısındakinin insan olduğunu ve her vakanın kendine özel olduğunu gözden kaçırır.

Bireysel becerilerde azalma; tükenmişlik durumu gösteren kişinin ruh hali dengesizleşir, mutlu olmaktan uzaklaşır, yaptığı işten memnun olmamaya zamanla çok iyi yaptığı işi bile yapamamaya başlar.

Kişiliksizleştirme, tıpkı duygusal tükenmede görüldüğü gibi kişilerin insan olduğu göz ardı edilir. Onlara karşı mekanik bir tutum gösterilir, sağlıklı bireysel ilişkiler kurulamaz.

Stres ve tükenmişlikten korunmak imkânsız değildir. Yalnızca olabilecek olanları bilmekte ve ona göre davranmakta yarar vardır.

Stres Ve Tükenmişlikten Korunmanın Yolları

Yaptığımız işin stres düzeyinin farkında olarak çalışmalı, uyarıldığımız stres faktörlerini ortadan kaldırmak için çözüm bulmalı eğer bulamıyorsak ortadan kaldırmalıyız.

Sorunlardan kaçmamalı, onlarla yüzleşmeyi kabul etmeliyiz.

Süpervizyon desteği almalı, alan üzerine okumalar yapmalıyız.

Sosyal destek mekanizmalarımızı (örneğin arkadaşlar, aile gibi) belirlemeli ve gerektiği zamanlarda kullanmalıyız.

Stresin bir zayıflık, yetersizlik göstergesi olmadığının farkında olmalı. Bu durumdan utanmamalıyız.

Nur Sena Yılmaz

KAYNAKÇA

Thompson, Neil. Kuram ve Uygulamada Sosyal Hizmeti Anlamak, 3 bs. Ankara: Dipnot,

2017.

Gerring, Richard J. ve Zimbardo, Philip G. Psikolojiye Giriş Psikoloji ve Yaşam, 19 bs, Ankara: Nobel, 2016.

Diğer psikoloji yazılarımız; www.insancaakademi.com/category/psikoloji/

Benzer içerikler için İnstagram sayfamızı ziyaret etmeyi unutmayın!