Sosyal Kaytarma Nedir?

Sosyal kaytarma, ortak bir görev için beraber çalışan bireylerin iş performansının grup içinde azalması olarak ifade edilmektedir. Bireyin bireysel çalışması ile grup çalışması karşılaştırıldığında tek başına çalıştığı durumlarda daha fazla çabaladığı sonucuna varılmıştır. Bu durum grubun performansını olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle verimliliğin azalmasına sebep olmaktadır.

Sosyal Kaytarmanın Ortaya Çıkışı

Sosyal kaytarma ile ilgili ilk çalışma Ringelmann tarafından yapılmıştır. Ortaklaşa çalışmanın etkilerini inceleyen Ringelmann, bir ip çekme görevinde katılımcılardan bir ipi bireysel ve grup olarak çekmelerini istemiştir. Katılımcıların çektiği ipin ucunda bir gerginlik ölçer bulunmaktadır. Aynı zamanda bu cihaz ipe uygulanan kuvveti ölçmektedir. Ringelmann bu çalışmanın sonucunda katılımcıların bireysel olarak gösterdikleri performans ile grubun performansını karşılaştırmıştır. Böylelikle toplam bireysel kuvvetin grup kuvvetinden fazla olduğu sonucuna ulaşmıştır. Hatta bu çalışma ile gruptaki üye sayısı arttıkça elde edilen performansın azaldığı gözlemlenmiştir. Grup üyelerin sayısı ile performans arasındaki ters ilişkiyi ölçen bu çalışmaya Ringelmann etkisi denmektedir. Bu çalışmadan çok sonra Steiner, Ringelmann’ın sosyal kaytarma çalışmalarını incelemiştir. Steiner, grup üyelerinin ortak çalışma sürecinde performansların düşme sebebinin koordinasyon kayıpları ve bireysel motivasyonlarda düşme olabileceğini söylemiştir. Ringelman ve Steiner’in bulgularından sonra sosyal kaytarma hakkında birçok deney yapılmıştır. Sonuç olarak yapılan yeni deneyler Ringelmann’ın bulgularını doğrulamıştır. Bu deneylerden sonra araştırmacılar grup üyelerinin performanslarında görülen azalmayı açıklamak için “sosyal kaytarma” kavramını kullanmaya başlamıştır.

Sosyal Kaytarmanın Nedenleri Nelerdir?

Sosyal kaytarmayı açıklayan teorilerden biri sosyal etki teorisidir. Bu teori Latane tarafından ortaya atılmıştır. Bu teoriye göre bireyin gruba katkıları açık bir şekilde görünmüyorsa bireyin çabası azalmaktadır. Aynı zamanda grup içinde görev paylaşıldığı için ödül de azalmaktadır. Bu yüzden beklediğinden daha az ödülle karşılaşan bireyin performansı düşmektedir.

Kerr ve arkadaşları ise sosyal kaytarmayı çabanın gereksizliği düşüncesi ile açıklamıştır. Bu düşünceye göre birey gruba katkısının grup çıktısını etkilemediğine ve performansının gerekli olmadığına inanmaktadır. Jackson ve Harkins ise bu durumu çabanın denkliği ile açıklamıştır. Çabanın denk olmasına göre grup üyeleri birbirine benzer performans gösterme eğilimdedir. Bu yüzden diğer grup üyelerinin yeterli performansı göstermeyeceğini düşünen bireyler kendi performanslarını düşürmektedir.

Sosyal Kaytarma ile Çelişen Teoriler

Bu teorilerden ilki sosyal kolaylaştırma teorisidir. Bu teori Triplett tarafından ortaya atılmıştır. Bisiklet yarışçılarını gözlemleyen Triplett, yarışmadaki kişi sayısı arttıkça bisikletçilerin hızının arttığı sonucuna varmıştır. Yani bireyler aynı görevi yapan başkalarının da olduğu durumlarda tek başlarına gösterdikleri performanstan daha fazla performans göstermektedirler.

Diğer teori, Cottrell tarafından ortaya atılan değerlendirme kaygısı teorisidir. Bu teoriye göre bireyler diğerleri tarafından değerlendirilme olasılığı olduğu durumlarda bireysel saygınlıklarını korumaktadır. Bu nedenle kötü bir izlenimlerden kaçınmak için sosyal kaytarmadan uzak durmaktadırlar.

Son teori ise sosyal telafi teorisidir. Bu teoriye Williams ve Karau’nun çalışmaları sayesinde ulaşılmıştır. Aynı zamanda bu teori Jackson ve Harkins’in tespitlerinin tersi gibi görünmektedir. Yani grup üyelerinin kaytaracağını düşünen bireyler düşük grup performansını engellemek için daha fazla çaba harcamaktadırlar.

Kaynakça

Doğan, A., Bozkurt, S., Demir, R. (2021). Sosyal kaytarma davranışı ile algılanan grev görünürlüğü arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik bir araştırma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (24), 53-80.

Ilgın, B. (2013). Toplusal bir hastalık: Sosyal kaytarma.Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 238-270.

Taner, B., Ercan İşitin, A. (2017). Çalışma ortamınd sosyal kaytarma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(3), 25-41. DOI: 10.29131/uiibd.322959

Benzer içerikler için YouTube ve İnstagram sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.