Sosyal Etki

İnsanız, hepimiz isteyerek ve istemeyerek belli gruplara dahiliz. Ailemiz, arkadaşlıklarımız, akrabalarımız gibi grupların arasında kendimiz olmaya çalışıyoruz. Hiç farklı yer ve zamanlarda veya farklı insanlarlayken ortama uyum sağlamaya çalıştığınız oldu mu? Bunu isteyerek yapmanın yanında günün sonunda bunu hiç fark etmeden yaptığınızı gözlemlediniz mi? Belki katılmadığınız bir görüşe katıldığınızı belirttiniz, belki komik bulmadığınız bir şakaya güldünüz. Neden? Otokinetik etki;

Sosyal etki dediğimiz olgu sosyal psikolojinin en temel kavramlarından biri. En genel tanımıyla bakacak olursak bireylerin davranış ve tutumlarının gerçek ya da hayali kişi ve gruplar içinde isteyerek ya da istemeyerek değişmesidir.

Literatürde bu etkiyi anlamamızı sağlayacak ve sosyal etkinin varlığını inkâr edemeyeceğimiz bir gerçekliğe kavuşturacak önemli bir deney, MuzaferSherif’in otokinetik etki deneyi. Bu deneyi inceleyerek sosyal etkiyi kavramaya çalışalım:

Otokinetik Etki Deneyi

Sosyal psikolojinin öncülerinden sayılan MuzaferSherif 1935 yılında grup içinde sosyal etkinin, bireyin grup içi normlara nasıl uyduğu/uyup uymadığı konusunda bir deney tasarlamıştır.

Deney otokinetik etki adı verilen bir görsel algı yanılmasından yararlanılarak gerçekleştirilmiştir. Deneyi anlatmadan önce otokinetik etkiye değinmemizde fayda var: otokinetik etki, karanlık ve uyarıcıdan yoksun bir arka planda sabit tutulan ışığın hareket ediyor gibi göründüğü bir görsel algı yanılmasıdır.

Deneyin Uygulanışı

Sherif deneyi 2 farklı grupla gerçekleştirir;

İlk grubu bireysel olarak karanlık odalara alır. Karanlık bir odada duvara sabit bir ışık yansıtılır. Katılımcılardan ışığın yer değiştirme mesafesini santimetre cinsinden dile getirmeleri istenmiştir. Işık hareket etmemesine rağmen katılımcılar belli bir mesafe aralığı belirtmişler. Bu olay her bir katılımcı için defalarca tekrarlanmıştır. Katılımcılar bir süre sonra kendi içlerinde bir öznel mesafe belirlemişler ve bu mesafe algısına göre cevap vermeye başlamışlardır. Bu ilk grubun deneydeki ikinci aşaması bireysel olarak değil grup içinde bir mesafe belirlemeleri (hem bireysel olarak odaya alınan katılımcılarla hem de henüz odaya alınmayan bir grup katılımcıyla beraber) ve bunu sesli bir şekilde dile getirmelerinin istenmesiyle devam etmiştir. Bireysel olarak öncesinde odaya alınıp mesafe belirten katılımcıların grup içinde dile getirilen mesafelerden etkilenip kendi öznel mesafe alanlarından çıktıkları görülmüştür. Bu ilk deney araştırması ile bireylerin kendi kabul ettiklerini normlarını grup içinde değiştirip değiştirmedikleri gözlenmiştir.

Aynı alanda henüz bireysel olarak odaya alınmamış bir grup katılımcı da vardı. Bu katılımcılar grupla beraber mesafe dile getirdikten sonra ayrı bir odaya bireysel olarak alınmıştır. Bireysel olarak ışığın hareket ettiği mesafeyi dile getirmeleri istenmiştir. Hatta deneyin bu ikinci grubuyla oluşturulan aşamanın amacı grup içi kabul edilen normların birey içi sürdürülebilirliğini değerlendirmektir. Deneyin bu kısmında grup içi normların bireysel olarak sürdürüldüğü ve grubun sınırları içinde kalındığı gözlemlenmiştir.

Deney sonrası katılımcılardan bazıları grup içi normlardan etkilendiğini belirtirken bazıları bu etkilenmenin farkında olmadıklarını dile getirmişlerdir.

Deneyin Sonucu

Sonuç, deney 1 ay sonra tekrarlanmıştır ve deneyin ilginç yanlarından biri de burada ortaya çıkmaktadır. Grup içi normların kalıcı olduğu gözlemlenmiştir.

Bu deneyin verdiği ilk sonuçlar ve tekrarlandığında aynı sonuçları vermesinden çıkarabileceğimiz iki önemli yargı vardır. İlki; bireysel düşünce ve tutumlarımızı grup içindeki değişimlere bağlı olarak farklılaştırdığımızdır. İkincisi ise grup içinde deneyimlediğimiz tutumlarımızı bireyselken değiştirmemeye olan eğilimimiz.

Kaynakça

Kazancı, M. (2016, şubar 26). Sosyal Psikoloji Deneyleri: Sherif “grup normunun oluşması” Deneyi. Khaos Psikoloji: http://psikolojimaster.blogspot.com/2016/02/sosyal-psikoloji-deneyleri-sherif-grup.html adresinden alınmıştır

Diğer psikoloji yazılarımız; www.insancaakademi.com/category/psikoloji/

Benzer içerikler için İnstagram sayfamızı ziyaret etmeyi unutmayın!