Karakter Tipolojisi

Yaşamımız boyunca karşılaştığımız sorunlara karşı tutumumuz, sorunları çözme şeklimiz incelendiği zaman yaşam tarzımız hakkında fikir sahibi olunabilir. Her insanın yaşam tarzı kendine özgü olduğu için kişilik tipleri belirlenirken insanları sadece belirli karakter tipleriyle sınırlandırmak yanlış olur o yüzden çok geniş genellemeler kullanılması daha doğrudur. Bireysel psikoloji; iş, arkadaşlık, sevginin her birey için yaşamsal bir ödev olduğunu bu kavramların birbirinden bağımsız olamayacağını ifade eder.

Avusturyalı psikiyatr Alfred Adler, ifade edilen üç yaşam ödevinin çözümlemesi doğrultusunda bir kişilik tipolojisi oluşturmuştur. İş, arkadaşlık ve sevgi ile ilgili yaşantılarda kişinin yaklaşımına ve bu alanlardaki sorunları nasıl çözdüğüne bağlı olarak oluşturduğu bu sınıflamanın iki boyutu bulunmaktadır: sosyal ilgi ve etkinlik derecesi (Adler, 1964, 1969). Sosyal ilgi, bireyin kişisel çıkarlarından çok toplum ile iş birliği içinde olmasını, tüm insanlara empati ile yaklaşmasını ifade eder. Etkinlik derecesi ise bireyin yaptığı iş sırasında gösterdiği eforu ifade etmek için kullanılmıştır. Alfred Adler, bu doğrultuda dört temel yaşam tarzından bahsetmektedir. Baskın, alıcı ve kaçıngan tiplerin sosyal ilgi düzeyleri oldukça zayıftır ama etkinlik dereceleri farklılık göstermektedir. Sosyal yetkin tip ise sosyal ilgi ve etkinlik derecesi düzeylerinde oldukça yüksektir.

Baskın Karakter Tip

Bu tipteki kişiler saldırgan ve aktiftirler. Etkinlik dereceleri yüksek ancak sosyal ilgi düzeyleri düşüktür. Küçüklüklerinden itibaren her duruma karşı otoriter bir tutum sergilemektedirler. Bu sebeple kendilerini zorlayıcı ortamlarda bulduklarında anti-sosyal bir tutum sergilemektedirler. Bu tipteki insanlar genellikle diğer insanların ihtiyaçlarını dikkate almazlar. Dış dünyalarına karşı yönlendirici bir tavır sergileme eğilimindedirler.

Alıcı Tip

En yaygın karşılaşılan tiptir. Her şeyi dışarıdan bekleme eğilimindedirler, işlerini sürekli başkalarına yaptırmaya çalışırlar. Çok az da olsa sosyal ilgi düzeyleri vardır; ancak etkinlik dereceleri oldukça düşüktür.

Kaçıngan Karakter Tipi

Sosyal etkinlik düzeyleri de etkinlik dereceleri de yok denecek kadar azdır. Başarılı olmayı istemekten çok başarısız olacakları korkusunu barındırdıkları için kaçıngan olarak nitelendirilmiştir. Sorunlar karşında kaçınmacı davranarak sorunları çözmeye çalışmaktan çok; sorundan kaçınarak kendilerini başarılıymış gibi hissetmeyi tercih ederler.

Sosyal Yetkin Tip

Yüksek sosyal ilgi ve etkinlik derecesine sahiptirler. Diğer insanlara karşı yakınlık geliştirirler, karşılaştıkları sorunları iş birliği içerisinde çözmeyi tercih ederler.

Küçük Bir Not

Alfred Adler’e göre dünyada ne kadar insan varsa o kadar çeşit yaşam tarzı vardır. O yüzden bu tanımlamalarda insanları dört tip çerçevesinde sınırlamak değildir amaç. Adler, tipleri tanımlarken yapmak istediği şeyin bireyler arasındaki benzerlikleri daha kolay algılanıp anlaşılır hale getirmek olduğunu ve geliştirdiği tipolojinin bu amaçla kullanılacak bir araç olmaktan öte bir anlamı olmadığını özellikle vurgulamıştır.

Bu yazı, İnsanca Akademi Editör Ekibi’nden Dilan Deniz Emeksiz tarafından düzenlenmiştir.