FARK EDİLMEYEN ŞİDDET: GASLİGHTİNG

Bir tiyatro oyunundan devleşen ve bir şiddet türü olarak ele alınmaya başlayan terim ‘gaslighting’ bir psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemi de denilebilir. Çıkış noktası 1938 yapımı Gas light (gaz lambası) isimli bir tiyatro oyunundan geliyor. Bu oyun daha sonra filmleştirilmişte kısaca bahsetmek gerekirse filmde bir çiftimiz var bunlar gaz lambası ile aydınlanıyorlar erkek karakterimiz her gün gaz lambasının ışığını biraz kısıyor eşi ne zaman gaz lambasının ışığının azaldığından bahsetse erkek karakterimiz büyük tepkiler veriyor ve sanki sorunun yalnızca eşinde olduğuna inandırmaya çalışıyor. Eşinin psikolojisini bozmaya çalışarak kendine bağımlı hale getirmek için uğraşıyor. İşte gaslighting terimi de tamda bu noktadan ortaya çıkıyor. Gaslighting, bireyi kendi hafıza, algı ve akıl sağlığını sorgulayıp irdelemeye iten bir çeşit kötü yönlendirmedir. Bireyde şüphe uyandırma, kalıcı inkâr, çelişki ve yalan yoluyla peyderpey dikte edilir ve fark edilmesi kimi zaman güçtür.

GASLİGHTİNG UYGULAYICISININ TAKTİKLERİ

Gaslighting uygulayıcısı  genellikle ilk başlarda yavaş, seyrek uygulamalarla başlayıp zamanla şiddeti ve sıklığını artırarak devam eder. Uygulayıcılar çoğunlukla dört temel taktiği izliyorlar.

İlk taktiğimiz vazgeçmedir. Bu yöntemde uygulayıcı sizi anlamadığını, neden bahsettiğinizi bilmediğini söyler çoğunlukla da dinlemeyi reddederler.

İkincisi karşı koymadır. Burada uygulayıcı çoğunlukla yalnız olduğunuz anıları anlattığınızda sürekli sorgular ve olan şeyleri sanki hiç olmamış gibi davranır buna inanmanızı sağlar.

Üçüncü taktik ise yönlendirmedir. Uygulayıcı sürekli olarak konuyu dönüp dolaşıp kendi istediği noktaya getirir. Konuşulan, tartışılan konuları kendi belirler fakat sanki siz belirlemişsiniz gibi algılamanızı sağlar ve sizi manipüle eder .

Dördüncü ve son taktik inkardır. Basit bir örnekle anlatmak gerekirse sabah sizden bir şey almanızı ister akşam alıp geldiğinizde asla böyle bir şey istemediğini söyler ya da hiçbir şey istemediği halde akşam “neden almadın? İyi ki bir şey istedim. Hiç beni dinlemiyorsun? ” gibi tepkilerle sizi manipüle etmeye çalışır.

Bu taktiklerin yani sıra bazı kişiler oldukça spesifik uygulamalarda kullanıyor. Karşılarındaki kişilerin öz benliklerini, kendilerine olan güveni, dünya algılarını etkileyip bağımlı hale getirmeye çalışırlar. Gerçekliği bozulan kişilerin korkuları, güvensizlikleri ve kendilerini kusurlu algılamaları arttıkça uygulayıcı bu kez de “neden bu kadar hassas oldun? ” veya “ ben olmadan yapamaz mısın? ” gibi davranışlarla mağduru bir birey olmaktan çıkarıp adeta işlevsiz bir canlıya dönüştürür.

YÖNTEMLERİYLE GASLİGHTİNG

Gaslighting; temelinde üç ana yöntemi vardır. İlki ve de en çok kullanılan yöntemi sözlü gaslighting burada her anlatımda değişen; farklı şekillerde anlatılan durumlar ve olaylar vardır. Böylelikle mağdurun algısı allak bullak olur. İkinci yöntem; en tehlikeli fakat nispeten fark edilmesi daha kolay olanı fiziksel gaslighting; bu yöntemde uygulayıcı evdeki eşyaların yerini fark ettirmeden değiştirir daha sonra eski yerlerine koyar. Mağdur önce bakar fakat bulamaz daha sonra tamda olması gereken yerde bulur mağdur bu durumu gaslighting yapan kişiye anlattığında; “neden bahsediyorsun, hep oradaydı sen dikkat etmemişsin her zamanki gibi” diyerek tepki verir.Mağdurun kendinden şüphe etmesine yol açar.  Üçüncü ve son yöntem ise yaşanılan olayların detayları bilinçli olarak anlatılmaz. Sonra tekrar anlatıldığında detaylarıyla anlatıp sanki mağdur hafıza kaybına uğramış, çok unutkanmış gibi vurgular yapılır mağdurun zihnini bulandırır. Bu üç yöntemde başta seyrek olarak uygulanırken ilerleyen zamanlarda daha sık ve daha şiddetli olarak uygulanır.

GASLİGHTİNG FARKINDALIĞI

Farkındalığı en zor olan şiddet türünden birisidir. Fakat fark edilip önüne geçilebilir veya kurtulabilirsiniz. Farkındalığınızı  güçlendirmek için gün sonunda neler yaşadığınızı mümkün olduğunca yalnız değerlendirin. Sık sık özür dileme, karar alamama, unutkanlık, evde veya yaşanılan çevreden çıkmak istememe; durumlarını yaşıyorsanız;  tıbbi olarak bir rahatsızlığınız var ya da bir gaslighting mağduru olabilirsiniz. Eğer tıbbi rahatsızlığınız yoksa ve gaslighting gördüğünüze dair şüpheleriniz oluşmaya başlamışsa yapılması gereken ilk şey gün içinde uzun  süreler geçirdiğiniz bireylerden biraz uzaklaşın. Hala kendinizde bir değişiklik göremiyorsanız bir psikolojik danışmanla görüşmeniz gerekmektedir.