Ekolojik Yaklaşım

Amerikalı psikolog Urie Bronfenbrenner tarafından 1970’li yıllarda temeli atılmıştır. Ekolojik yaklaşım, çocuğun gelişim sürecine odaklanmaktadır. Dış etkinin en fazla olduğu yerden, en az olduğu yere doğru uzanan birbiriyle bağlantılı beş düzeyi açıklar. Ekolojik yaklaşıma göre çocuğu, içinde bulunduğu çevre veya ekolojik sistem bağlamında ele almalıyız. Bronfenbrenner, insan gelişimini bağlam içerisinde bir dizi iç içe geçmiş yapılardan oluştuğunu öne sürer. Hatta bireyin gelişimini; mikrosistem, mezosistem, egzosistem, makrosistem, kronosistem olarak tanımladığı beş başlık altında inceler. Tanımlanan bu beş başlık birbiriyle bağlantılıdır ve bireyin gelişimini doğrudan etkilemektedir.

Mikrosistem

En temel ve bireye en yakın olan sistemdir. Bireyin; ev, okul, mahallesi gibi yaşadığı çevreyi kapsamaktadır. Burada çocuk; anne-babası, kardeşleri, bakıcısı, sınıf arkadaşları, oyun arkadaşları, öğretmenleri gibi insanlarla gerçekleştirdiği iletişimi içerir. Çocuğun gelişimi açısından en büyük öneme sahip olan sistemdir. Çünkü bu evredeki ortam ve kişilerle doğrudan etkileşimde bulunmaktadır.

Mezosistem

Çocuğun içerisinde bulunduğu çeşitli mikrosistemler ile olan etkileşimini ifade etmektedir. Bir başka deyişle, “Bir mikrosistemler bütünüdür.”. İki mikrosistem arasında köprü görevi gördüğü düşünülmektedir. Çocuğun okulu ve ailesi arasındaki, okul arkadaşları ve ailesi arasındaki etkileşimi örnek olarak verilebilir.

Egzosistem                                                                     Ekolojik Yaklaşım

Çocuğu doğrudan etkilemeyen ama gelişimini etkileyebilecek iki ya da daha fazla ortam arasındaki bağlantılardan bahseder. Birey bu ortamlardan en az bir tanesinde yer almaz ama gelişim sürecini dolaylı yoldan etkilemektedir. Daha iyi anlamak için bir örnek verelim. Arkadaş çevresiyle tartışıp sorun yaşayan bir anneyi düşünün. Yaşadığı sorundan ötürü eve geldiği zaman çocuğa yaşadığı sorunu yansıtıp ona kötü davranıyor. Örneği açıklamak gerekirse çocuk annesinin arkadaş çevresi içerisinde bulunmuyor. Bu onun yer almadığı kısmı oluşturmakta ama anne sorunu çocuğa yansıttığı için çocuk da dolaylı olarak bu durumun içinde kalmaktadır.

Makrosistem                                                Ekolojik Yaklaşım                                     

Makrosistem; toplumun kültürel öğelerini, inanç sistemlerini, ideolojileri, yasaları, sosyal ve ekonomik durumları kapsamaktadır. Bu sistem çocuğun gelişimine doğrudan bir etkisi olmamaktadır. Ancak kültür, inanç, yasa, ideoloji gibi öğeler çocuğun bulunduğu toplumsal çevreyi belirlediği için dolaylı yoldan etkilenmektedir.

Kronosistem                                               Ekolojik Yaklaşım

Bronfenbrenner tarafından sonradan eklenen kronosistem, zaman boyutunu etkilemektedir. Çocukta ya da çevresinde gerçekleşen değişimleri ele alır. Anne babanın ayrılığı, ekonomik sıkıntılar, küresel salgınlar, savaşlar örnek olarak verilebilir. Çocuğun sosyal çevresiyle olan etkileşimi değişime uğradıkça kendisini çevreleyen ekolojik sistemlerin konumu da değişim göstermektedir.

Bu yazı, İnsanca Akademi Editör Ekibi’nden Dilan Deniz Emeksiz tarafından düzenlenmiştir.