DİL SÜRÇMESİ DEĞİL BİLİNÇ SÜRÇMESİ
Gün içinde -mesela bir arkadaşınızla- konuşurken aslında söylemek istediğin şeyden farklı bir şey söylediğin ve sonra ‘Ay dilim sürçtü.’ dediğin oluyor mu? Peki sürçen şey gerçekten dilin mi? Dil sürçmesi aslında nedir?
Parapraksis (Edim Hatası)
Psikanalizin kuramlarından biri, Freudyen dil sürçmeleri yani parapraksislerdir. Edim hataları olarak da çevrilebilir. Ağızdan kazara çıktığı sanılan ama aslında bilinçsiz bastırılmış isteklerin, arzuların ya da korkuların açığa çıktığı durumdur. Konuşma, hafıza veya fiziksel eylemde bir hata olarak kendini gösterir. Dil sürçmesi denir ama aslında sürçen dil değil beyindir, bilinçtir.
Böyle gündelik ve basit bir konuyla psikanalizin ilgilenmemesi gerektiğini düşünen insanlara Freud, “Psikanaliz, deyim yerindeyse olgular dünyasının artıklarından elde edilir.’ diyerek edim hatalarının gözardı edilmemesi gereken bir konu olduğuna vurgu yapmıştır. Aynı zamanda sürçmenin; saçma bir hatanın sonucu değil, bilinçdışında gelişen zihinsel bir eylem olduğunu ifade etmiştir.
Kimler Daha Çok Dil Sürçmesi Yapar?
Freudyen dil sürçmelerinin en büyük talihsizliklerini politikacılar yaşamıştır. Bunun örneklerini hem ülkemizde hem de dünyada görebiliriz.
Aynı zamanda genellikle doğru konuşan insanlar isteksiz, yorgun, heyecanlı ya da başka bir işle meşgulse dil sürçmesi yapma ihtimalleri daha yüksektir.
Yaygın Dil Sürçmeleri
En yaygın dil sürçmeleri bir kelime yerine ona çok benzeyen bir başka kelimenin söylenmesidir ve birçok insan bunu yeterli bir açıklama olarak görür.
Diğer bir yaygın ve aynı zamanda en çarpıcı dil sürçmeleri ise kişinin niyetlendiği şeyin tam tersini söylemesidir.
Parapraksislerin Birçok Türü Vardır
Parapraksisler sadece dil sürçmelerinden ibaret değildir. Freud, parapraksislerin farklı biçimlerini şöyle listelemiştir;
- Acemi hareketler veya kazalar
- Dil veya yazı sürçmeleri
- Eşyaları kaybetmek veya nereye koyduğunu unutmak
Artık eskidiğini düşündüğümüz veya kullanmak istemediğimiz eşyaları kaybetme, bulamama durumumuz daha olasıdır.
- İnsanların isimlerini unutmak
Bilinçdışında, varlığını kabul etmek istemediğimiz bir insanın ismini unutma eğilimi gösteririz.
- Yanlış okumak veya yanlış duymak
- Yapmaya niyetlenilen şeyi unutmak
Niyetlenilen şeyi yapmaya isteğimiz yoksa o şeyi bastırmamız ve unutmamız kolaylaşır.
- Bazı kendini gerçekleştiren kehanetler (tökezlemek, düşmek vb.)