DANTE ALIGHIERI VE İLAHİ KOMEDYASI

Dante Alighieri Kimdir?.

700 yılı aşkın bir süredir hala daha günümüzde okunan ve bir insanın kültüre yaptığı en büyük katkılardan biri olarak görülen Dante bir şiiri nasıl yazdı? Bildiğimiz gibi Dante Alighieri, 1265 yılında Floransa şehrinde doğdu. Bu öyle bir şehirdi ki, Dante’nin zamanında 70 bin kişi yaşıyordu. Bunlar ufak ama bakıldığı zaman oldukça etkileyici detaylardır. Ve o dönemde bile 7 bin çocuk onlara sağlanan devlet okullarında eğitim görebilmekteydi. Dante de bu öğrencilerden birisidir. Ailesinin soylu bir kökten geldiğini iddia ediyor olsa da aslında yoksul bir aileye sahiptir. Babasının yaptığı işlerden dolayı utanç duyuyordur. Dante, babasından hiçbir zaman bahsetmez fakat biz bunu, diğerlerinin Dante’ye ve Dante’nin soyağacına saldırmak için yazdığı şiirlerden bilebiliyoruz. Babasını tefecilik yapmakla suçluyorlardı, yüksek faizle insanlara borç verdiğini söyleyerek.

Dante ve Dönüm Noktaları

Dante çocukken, onu etkileyen iki özel olay geldi başına; ilki henüz sekiz yaşındayken annesini kaybetmesiydi, ikincisinin oluşumu da bir ölçüde ilk duruma bağlıydı; bize sonra anlatacağı şekilde, dokuz yaşındayken genç bir kadınla tanışıyor olması… Bu genç kadının adını dahi bilmiyordur. Tabii bu Dante’nin bize anlattığı kurgudur zira adını biliyordur çünkü komşusu ve adı Beatrice’ydir. Annesine duyduğu veya ondan almayı arzuladığı tüm sevgiyi bu genç kadına yansıtmıştır. Bunu bilmiyoruz fakat Dante’nin yaşamı üzerine yazılmış bazı psikanalitik spekülasyonlar bunları iddia etmektedir.

Gerçekten yaşananların neler olduğunu bilmek zordur. Bildiğimiz şey Dante’nin, Beatrice’den annesiymişçesine bahsetmesidir. Yazdığı şiirde Beatrice’den son derece anaç bir dille tasvir etmesi bunu kanıtlayıcı niteliktedir. Onu çok cömert ve sevgi dolu bir dille anlatır. İşte bu iki olay Dante’nin hayatını kökünden etkileyen olaylardır. Ardından bir süre sonra Floransa’daki okula gider. Okuldaki öğretmenlerden yalnızca bir tanesi Dante’yi etkileyecek ve Dante de onu asla unutmayacaktır. Bu kişi Brunetto Latini’dir. Bu kişiyi daha sonra İlahi Komedya’nın “Cehennem” bölümünde görüyoruz.

Brunetto Latini Kimdir ve Dante Üzerindeki Etkisi Nedir?

Floransa’nın bazı yerlerinde hala daha Brunetto Latini’den bahsedildiğini görmek mümkündür. Şehrin her yerinde bulunan anıt yazılarının bazılarında Brunetto Latini’den “Floransa şehrini medenileştiren kişi” olarak bahsedilmektedir. Peki kimdir bu adam ve tam olarak ne yapar? Her şeyden önce kendisi bir hatiptir. “Cicerocu” gelenekten gelen bir hatipdir. Bir hatip, siyasetle belagatin ayrılmaz iki unsur olduğunu savunur. Belagat, ikna etme sanatıdır ve parlamentoda, şehrin caddelerinde, toplu kararların alınacağı her yerde belagat vardır. İşte Brunetto Latini’nin esas işi budur.

Dante de kendisine örnek olarak Latini’yi almıştır. Zira Brunetto Latini yalnızca iyi bir öğretmen değildir. Aynı zamanda Cicero’nun belagat üzerine yazdığı eserleri çevrilmiş ve yorumlanmıştır. Siyasi sorunların aslında konuşmaya ve tartışmaya dayalı sorunlar olduğuna inanıyordu Latini veöte yandan bir seyyahtır. İspanya’daki Toledo şehrine gittiğini ve burada “İbn Rüşd’e” ait metinlerin çevirilerini yaptığını biliyoruz. Dante ise, Floransa’nın siyasi gerçekleri üzerine eğitilmiş bir öğretmen olduğu için Latini’ye büyük bir hayranlık duyarak onun yolundan gitmek istiyordur. Bir gün yeniden Beatrice’yle karşılaşır ve ondan aldığı ilhamla harika bir şiir yazar. Bu şiirlerin adı “Vita Nuova” yani “Yeni Hayat” tır. Dante’nin bu büyük şiirinin yazılmasının ardında ise bir sürgün hayatı yatar.

İlahi Komedya Nasıl Var Oldu

Öğretmeni Brunetto Latini öldükten sonra ve 1290’lı yıllara geldiğimizde Dante, siyasete atılmaya karar verir. Hayatında yaptığı en büyük hata olur. En büyük hatadır zira Floransa’da siyaset, “Guelfolar (kiliseye sadakat gösterenler)” ile “Ghibellinolar (imparatorluğa sadık olanlar)” arasındaki sert partizan mücadelesine dayanmaktadır. Göründüğü kadar basit olmasa da zamanın bu iki büyük siyasi kurumu birbirlerinden kesin bir şekilde farklı ve ayrıdır. Böyle bir dönemde Dante, Floransa şehrinin elçisi olmuştur. Latin’i gibi bir elçi olsa da birçok farklı yere seyahat de etmekteydi. 1302 yılında Papa’yı ziyaret etmeye gönderildi. Elçilik göreviyle gittiği bu ziyaretten bir daha Floransa’ya geri dönemedi.

Dönen entrikalar sonucunda Dante’nin şehre geri dönmesi yasaklandı. Tüm mallarına el konuldu ve şehre geri döndüğünde yakalanması sonucunda idam edileceği tehdidiyle karşı karşıya kaldı. Yani 1302 yılı, Dante’nin yeni eğitimini ve yeni deneyimlerinin başlangıç tarihi oldu. Sürgüne gitti. Sürgüne gitmek o dönemde herhangi birinin alacağı en büyük ceza addediliyordu. Çünkü Orta Çağ düşüncesi içerisinde insanların her birinin değeri şehirde sahip olduğu konumla ölçülüyordu. Şehre ait olamamak ve şehirde herhangi bir yerinin olmaması o kişinin bir hiçe dönüşmesi anlamına geliyordu. Nihayetinde yaşadığı bu sürgün, onun için hem büyük bir ceza oldu hem de bir nimet…

Bu deneyim Dante’nin her türlü partizan bakış açısından arınmasına sebep olmuştur. Artık bu savaşın ortasında değildir ve aşkın bir bakış açısına sahip olabilecektir. İşte, İlahi Komedya’nın hikâyesi de tam olarak böyledir. Dünya’yı geçici ve bölük pörçük şekilde algılayan bir insanın tüm bu parçaları bir araya getirmesinin hikâyesi. İlahi Komedya, sürgünün, şehirden mahrum kalmanın ve böylece şehirdeki sorunları daha iyi görebilmenin hikayesidir. Dante’nin yaşamı, 1321 yılında Ravenna şehrinde son buldu. Ve mezarı da bu şehirdedir.