Çocukluk Amnezisi

Size 5 yıl öncesine dair neler hatırladığınızı sorsam anılarınızın çoğuna ulaşabilir misiniz? Neleri hatırlayabiliyorsunuz? Aklınıza gelen şeylerin netliği ne durumda? Peki ya zihninizin uçsuz bucaksız köşelerinden 1-2 yaşlarınıza dair bir anıyı benimle paylaşmanızı istesem ebeveynlerinizin size anlattıkları dışında gerçek bir deneyimi paylaşabilir misiniz? Çocukluk Amnezisi

Muhtemelen hayatınızın ilk yıllarına dair anılarınız ailenizin size anlattıklarından öteye geçebilmiş değil. Eğer net bir şekilde hatırladığım bir anım var diyorsanız bunun sizin için önemini/sizde yarattığı etkiyi sorgulamanız gerekebilir çünkü araştırmalara göre bu yaşlardan bir anıyı hatırlayabiliyor olmamız ancak bizde yarattığı güçlü bir etkiden kaynaklanabilir.

Peki tüm bunların sebebi nedir? Çocukluk amnezisi.

Çocukluk Amnezisi nedir? 

Amnezi kelime itibarıyla bellek yitimi, hafıza kaybı anlamlarına gelir. Çocukluk amnezisi ise psikoterapinin kurucu olan Freud tarafından ortaya atılmış bir kavramdır. Yetişkinlerin 4 yaşına kadar olan anılarını, yaşadıklarını duygu ve düşünceleri hatırlayamamaları anlamına gelir.

Çocukluk amnezisi genetik faktörlere dayanmasa da araştırmalara göre cinsiyet, kültür ve toplum yapısına göre değişiklik gösterebilir.

Cinsiyet

Çocukluk amnezisi yıllardır araştırılan bir konu olarak karşımıza çıkarken bunun cinsiyete bağlı etkileri de yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur. Bu araştırmalardan biri İstanbul Üniversitesi tarafından yapılan araştırmadır. Araştırmanın kökenindeki en temel soru ilk hatırlanan anının zaman ve mekân kısıtlaması olmadan ne olduğudur. Bu araştırma ve bunu destekleyen pek çok araştırmanın sonucunda kadınların erkeklere oranla daha eski anılarına ulaşabildikleri ve daha detaylı hatırladıkları olmuştur. Cinsiyete bağlı olarak değişen bir konu da kadınlar ve erkeklerin anılarının bir noktada değiştiğidir. Kadınlar kötü anıları ve travmalarını hatırlamaya daha meyilliyken erkekler daha çok oynadıkları oyunları ve pozitif anları hatırlamaktadır. Tüm bunların yanında cinsiyete bağlı farklılıklar olmadığını gösteren araştırmalar olsa da bunlar azınlıktadır.

Kültür

Kültürün anılara ulaşılabilirliğini etkilemesinin en temel sebebi olarak ailelerin çocuklarına geçmişlerinden bahsederken detaylara ne kadar ağırlık verdikleriyle ilgilidir. Araştırmalar Batı kültüründeki ailelerin çocuklarına daha spesifik yollarla çocukluklarından bahsettiğini Doğu kültüründeki ailelerin ise daha çok grup etkisiyle ‘birey’ odaklı olmadan bahsettiğini göstermiştir. Bu durumun bireylerin anıları organize edişinde farklılıklara yol açtığı gözlenmiştir.

Çocukluk anılarımıza bir bakış açısı daha

2-7 yaş aralığında hatırladığımız anıların ne kadar gerçek olduğunu hiç düşündünüz mü? 1980lerde yapılan bir deneyde deneklere yaşanmamış bazı olayları yaşanmış gibi hatırlamaları sağlanmıştır. Deneyin sonucunda deneklerin üçte birinin anlatılanlara sahiden inandığı hata daha ayrıntılı bir şekilde ‘hatırladıkları’ fark edilmiştir. Anılarımızın bir kısmını bize anlatılanlarla ya da bizim anlattıklarımızla şekillenebileceği, eksik olan bölümlerini farkında olmadan tamamladığımız düşünülmektedir…

Sizce hatırladıklarımızın ne kadarı gerçektir?

(Gorvett, 2016) (Elif Yıldırım, 2018) (Kılıç, 2019)

Kaynakça

Elif Yıldırım, M. Ç. (2018). Çocukluk Çağı Amnezisi: Hatırlanan İlk Çocukluk Anısı Yaşı ile İlişkili Faktörler. İstanbul Univesity Press.

Gorvett, Z. (2016, Ağustos 31). BBC Türkiye. https://www.bbc.com/turkce/vert-fut-37237392 adresinden alınmıştır

Kılıç, K. M. (2019). Erken çocukluk döneminde bebeklik/çocukluk amnezisi ve otobiyografik bellek gelişimi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi.