ÇOCUKLARDA TUVALET EĞİTİMİ
Her çocuğun fiziksel görünümü farklı olduğu gibi gelişimi de birbirinden farklıdır. Tuvalet alışkanlığı kazanma süreci ile ilgili en önemli adım kas gelişimidir. Çocuğun belli bir kas olgunluğuna ulaşması gerekmektedir. Bazı aileler bu süreçte “komşunun çocuğu hemen gitti, tuvaletini yaptı, benimki daha yapamadı vb” gibi kıyaslama yapmaktadırlar. Bu kıyaslama yanlış olup ailelerin bu sürece saygı duyması gereklidir. Tuvalet alışkanlığı, bir yarış hali değildir. Tuvalet alışkanlığı bir fizyolojik hazırlık ister. Öncelikle çocuğunuzun fizyolojik olarak hazır olmasını beklemelisiniz. Bu hazır olma süreci ortalama olarak 18-24 aya denk gelir ve sonra çocuk birtakım sinyaller vermeye başlar.
Nedir bu sinyaller?
En önemli sinyal sabah kuru kalkmasıdır. Gece takılan bezin sabaha kadar hiç ıslanmamış olması önemlidir. Bir diğer sinyal ise koltuk arkasına geçip çömelerek tuvalet ihtiyacını karşılamasıdır. Bunların dışında çocuk, kendisi beyan edebilir; “Ben tuvalete gitmek istiyorum, ben bu bezi artık istemiyorum” gibi. Bunların hepsini ayrıntılı bir şekilde inceleyip iyi bir analiz yapmak gerekmektedir.
Oyunlarla tuvalet eğitimi
18-20 ayı beklemeden önce çocuğunuzu yavaş yavaş bu eğitime alıştırabilirsiniz. Nasıl mı? Mesela banyoya onun için lazımlık koyabilirsiniz ya da klozete bir aparat alacaksanız “bak anneler babalar burada oturarak tuvaletlerini yapıyor, sende buraya oturup yapabilirsin” diyebilirsiniz. Başka bir örnek vermek gerekirse, eve yeni aldığınız klozet aparatı veya lazımlık (daha hiç kullanılmadan) ile oynamasına izin verebilirsiniz. Ama “onun bir işlevi var, onunla oyun oynanmaz” diye düşünmemek gerekli, çünkü çocuk lazımlıkla veya aparat ile ilk başta oynarsa onunla yakınlık kuracak, dokunacak ve korkulacak bir şey olmadığını anlayacaktır. Bir sonraki sürece hazırlığı daha kolay olacaktır.
Çocuğunuz tuvalete yapmak istemiyor ise o zaman ona biraz zaman verebilirsiniz. Tuvaleti daha bir sevimli hale getirir, suyla oynayabileceği araç gereçler koyabilirsiniz. Tuvalet alışkanlığı ile ilgili kitaplardan edinebilirsiniz. Doldur boşalt oyunlarını o dönemde daha çok oynayabilirsiniz. Doldur boşalt oynarlarken çocuklar, tuvaletlerinin geldiğini hissetmeyi, tutmayı ve bırakmayı öğrenir.
Çocuğunuzla çatışmaya girmemeniz, süreç için önemlidir. Çocukla ne kadar fazla inatlaşma olursa, bu inat çocukta başarısızlık duygusuna yol açar ve maalesef gündelik hayatlarında psikolojilerini etkiler. Bu nedenle yetişkin bir anne baba olarak, sakinliğinizi olabildiğince korumaya çalışmalısınız.
Ailelerdeki stresi azaltın
Çocuk bu süreçte tuvalet alışkanlığını hemen ilk seferde kazanamaz. Bu da ailelerde ayrı bir stres yaratır. Belki de farkında olmadan çocuğa da yansıtarak bu süreci daha da zorlaştırabilirler. Öncelikle şunu söylemek lazım; “hemen sabah kuru kalktı, tamam hazırız”, “hadi bakalım tuvaletimizi tuvalete yapıyoruz”, “tuvalet eğitimini verdim” demek, o kadar kolay olmayacaktır. Tuvalet alışkanlığı sürecinde, bezlenme olayı bir kere bırakıldığında bir daha ne gündüz ne gece kullanılmamalıdır. Eğer tekrar bağlarsanız çocuk bunun, artık istediği zaman bağlanıp istediği zaman bağlanmayacak bir şey olduğu fikrine kapılabilir. O yüzden bu sinyallerden emin olmanız gerekmektedir.
Bu sürece sadece çocuk değil, sizin de çocuğunuza bu anlayışı göstermeye, her gün çamaşır yıkamaya, geceleri her saat başı uyanmaya hazır olması gerekmektedir. Bu süreçte anne ve babanın anlayışlı olması ilk temel kuraldır. Sevgi ortamı, güven ortamı olduğu zaman çocuk kolaylıkla bu beceriyi kazanır. Eğer bu ortamlar oluşmadıysa, hiç bu eğitime başlamamalı; kendimizin ve çocuğumuzun hazır olmasını beklemeliyiz.
Sağlıklı günler diliyorum.
Uzm. Çocuk Gelişimci
Elif Almiray OKUTAN