ASCH DENEYİ   

Bir birey olarak hepimiz, sosyal bir topluluğa, gruba ait oluruz. İçinde bulunduğumuz topluluğun üzerimizdeki etkisi oldukça fazladır. Davranışlarımız ve söylediklerimiz çoğunlukla içinde bulunduğumuz sosyal çevrenin şekillendirmesi sonucu ortaya çıkar. Örneğin birçoğumuzun yaşadığı birtakım olaylar, çevremize ne kadar uymak durumunda kaldığımızın göstergesidir. Derste, çözümünü diğerlerinden farklı bulduğumuz sorunun cevabını söylemeye çekiniriz. Bulduğumuz sonuç doğru olsa bile herkes aynı yanıtı verince cevabımızın yanlış olduğunu düşünürüz. Etrafımızdan gördüğümüz uyum baskısı bizim düşündüklerimizin yanlış, söylenmemesi ya da yapılmaması gereken şeyler olduğunu düşündürür. Ayrıca, farkında olarak veya olmayarak söylemeye çekindiğimiz durumlar olmuştur ya da kendi düşüncelerimizi oluştururken uyum baskısıyla bu düşünceleri değiştirdiğimiz durumlar olabiliyor. Bundan dolayı, sosyal psikolog Solomon Asch, bu durumu kanıtlayacak bir deney yapmıştır.

Deney Amacı

Asch deneyine, uyma deneyi ya da uyum deneyi adı da verilir. Deneyin amacı, toplumda beyan ettiğimiz fikirlerin çevreyle alakasını sorgulamaktır. Ait olduğumuz sosyal çevrenin, etrafımızdaki insanların söyledikleri ve ortak beyanları, bizim de verdiğimiz cevapları ve davranışları etkiler. Fikirlerimizi özgürce söyleyemediğimiz, farklı düşündüğümüz şeyleri, toplumdan ayrı düşmemek adına söyleyemediğimiz olaylar yaşamışızdır. Yalnızca çevreye uymak için cevaplarımızı değiştirmiş, söylediklerimizi çoğunluğa uyacak şekilde değiştirmişizdir. Yani Asch, yaptığı deneyle, toplumun kişinin fikirleri ve kararları üzerindeki uyum baskısını gözlemlemek istemiştir.

Deney Yapılışı

Öncelikle deney 12 etaptan oluşmakta ve bir grup üniversite öğrencisiyle yapılmaktadır. Asch’ın asistanları ve yabancı bir kişiyle yapılan bu deneyde kartlar kullanılıyor. Kartların her birinde farklı boyutlarda yan yana üç çizgi vardır. Bu üç çizginin  yanında ise farklı bir kartta çizgilerden biriyle aynı boya sahip başka bir çizgi bulunmaktadır. Karttaki üç çizgi ve ayrı tek çizgiyi kıyaslamanız gerekiyor. Tek olan çizgi ile yan yana duran üç çizginin boyutunu kıyaslar ve aynı boyda olan çizgileri söylersiniz. Bunu yapabilecek kadar bilgili kişilerle bu deney gerçekleşmiştir.

Daha sonra, Asch’ın asistanları ve odada bulunan yabancı kişi, bu çizgileri kıyaslayarak cevaplarını söylerler. Yabancı kişi, tek başına doğru cevapları verebiliyor. Ancak asistanlar, çizgileri kıyaslarlar ve aynı boyda olan çizgiler yerine farklı boydaki çizgilerin eşit olduğu cevabını verirler. Çoğunluğu oluşturan asistanların hepsi, bu şekilde yanlış cevabı söylerler. Yabancı kişiye sorulduğunda ise çoğunluğa uyan asistanlar ile aynı cevabı verdiği gözleniyor. Yapılan deneyde, doğru cevabı verme kapasitesindeki kişinin çoğunluğa uymak adına yanlış olan cevabı, kendinden emin bir şekilde verdiği gözlemleniyor.

Deney Sonucu

İlk birkaç denemede doğru cevap veren denekler, geri kalan kişilerin hep beraber yanlış cevap vermesi üzerine, yanlış cevap vermeye başlarlar. Böylece deneklerin %32lik kısmı ilk etapta doğru cevaplasa bile asistanların yanlış cevaplar vermesi üzerine hata yapmaya başlamıştır. Onlarla aynı cevapları vermiştir.

Gözlemler sonucunda, çevrenin insan kararı etkilediğini çıkarabiliriz. Kararlarımız ve cevaplarımız çoğunluğa uyum sağlayacak şekilde oluşur. Bundan dolayı toplumda beyan ettiğimiz fikirlerin çevreye aykırı olmayacak şekilde olduğunu söyleyebiliriz.

                                                                                                                    Kaynakça

ALPARSLAN, A. M., TAŞ, A. G. M. A., & AYTAŞ, S. BİREYLERİN UYMA DAVRANIŞINDA KİŞİSEL DEĞERLERİN ROLÜ: BİR DENEY ÇALIŞMASI.

Yıldız, Ş., Battal, F., Çınar, E., & Kılıçaslan, Ş. (2018). SOLOMON ASH UYUMLULUK DENEYİ VE BİREYLERİN KARAR VERME TARZLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ (TÜRKİYE ÖRNEĞİ).