İNSANLIĞIN İÇ YÜZÜNÜ GÖSTEREN SOSYAL DENEY “RHYTHM 0”

 Marina Abramoviç

Performans sanatçısı denildiğinde akla ilk gelen isimlerden biri olan ve kendi dalında tarihe geçmiş Sırp asıllı Marina Abramovic . Performansları, kendisini izleyenleri hayrete düşürecek derecede yaratıcı ve canlı olmasından ötürü de sosyal deney statüsünde değerlendirilirdi. Ancak 1974 yılında canlandırdığı “Rhythm 0” isimli performansı insanı dehşete düşüren sonuçlarından dolayı diğer sanat performanslarından keskin bir şekilde ayrılmıştır.

Abramovic altı saat boyunca olduğu yerde hareketsiz kalarak, etrafında olan hiçbir şeye tepki vermemeyi amaçladığı Rhythm 0 performansı, başladığı gibi bitmemiştir. Bu performans insanlığın ne kadar vahşileşebildiğini gözler önüne sermesi bakımından kan dondurucu bir sosyal deneye dönüşmüştür.

Rhythm 0 Performansı

Abramovic’in performans için altı saat duracağı yerde hemen yanındaki masanın üzerine yetmiş iki adet nesne dizilmiştir. İzlemeye gelenlerin ise bu nesneleri istedikleri gibi kullanabileceklerine dair yazılı bir metin asılmıştır. Masanın üzerinde çiçek, kek, peçete gibi zararsız nesnelerin yanında bıçaktan zincire, silahtan jilete kadar da insanoğlunun vahşiliğini ölçebilecek tehlikeli nesnelere de yer verilmiştir. Altı saat sürmesi planlanan gösteride Abramovic’in cansız bir manken gibi sabit kalmasının yanında hayatının en zor gününü yaşayacağını gösterinin en başında tahmin edip edemediği ise merak konusu olmuştur.

Çaresiz ve hareketsiz duran bir insana diğer insanların ne tepkiler vereceğini gözlemlemek isteyen Abramovic, gösterinin ilk başlarında izleyicilerden oldukça insancıl tepkiler almıştır. Kendisine gül verenler, saçını sevenler, kek yedirenler ile başlayan ilk dakikalarda kim performansın sonunun böylesi bir yere gideceğini tahmin edebilirdi ki? Çünkü dakikalar geçtikçe bir sanat performansı adeta vahşete dönmeye başlamıştır.

İzleyicilerden birinin kadına tokat atmasıyla ve karşılık olarak hiçbir tepki almamasıyla birlikte diğer izleyiciler de bundan cesaret almışlardır. Abramovic’in reaksiyon göstermemesi üzerine bazı izleyenler kendisine daha sert vurmaya başlamışlardır. Gösterinin ilk dakikasında ona gül veren, saçını seven ve kek yediren insanlar bile karşısında gerçekten tepki vermeyen bu kadının savunmasız olduğunu anlayarak şiddete eğilim göstermeye devam etmişlerdir.

İşler öylesine çığırından çıkmıştır ki masada bulunan dolu silahın Abramovic’e dayandığı ve basit bir performans sanatının adeta vahşet gösterisine dönüşmesine sebep olmuştur. Bedenine çeşitli eziyetlerde bulunan topluluğun yanında olanlara duyarlı olan ve sessiz kalmayan insanlar da yer almıştır. Araya girerek durum karşısında çaresiz olan sanatçının gözyaşlarını silenler ve yaralarını temizleyenler bile olmuştur.

Sosyal Deneyin Sonucu

Altı saatlik performansın bitmesi ile kan revan içinde hareket etmeye başlayan Abramovic’i gören izleyiciler sanat galerisini korku içinde terk etmeye başlamışlardır. Basit bir fikirle başlayan bu sıradan performans, insanların kötülük konusunda birbirlerinden cesaret aldıklarını ortaya koymuştur. Karşılarında bulunan savunmasız bir insana karşı ne kadar vahşileşebileceklerini gözler önüne sererek olayın bir sosyal deney olmasına sebep olmuşlardır. “Hiç tanımadığınız bir insana karşı olan davranışlarımızda etkili olan sebepler nelerdir?” sorusuna Rhythm 0 deneyi oldukça açık bir cevap sunar.

Marina Abramovic performansı bittikten sonraki verdiği röportaj konuşmasında, “Gösteri bittikten sonra otel odasına gidip aynaya baktığımda saçımda belirli bir bölümün beyazlamış olduğunu fark ettim” açıklamasını yapmıştır.

İnsanların zalimce davranmayı kendilerinin tercih ettiğini, vahşetin büyümesinin onları durdurmaya yeterli olmadığını görürüz bu deney sayesinde. Gücün, şiddet ile özleştiğini düşünen bir avuç insanın, tepki göstermeyen çaresiz insanın üzerinde kullanmakta hiçbir tereddüt duymadığı bu şiddet eğilimi, başka bir şiddeti de beraberinde getirmektedir. Şiddetin bir örneği, şiddeti uygulamak için mümkün bir hale gelir ve bu artarak devam eder. Deney, son zamanlardaki vahşi toplumsal olayların nasıl art arda seyir gösterdiğinin adeta kanlı bir örneğidir.

Diğer felsefe yazılarımız; www.insancaakademi.com/category/arastirma-inceleme/felsefe/

Benzer içerikler için İnstagram sayfamızı ziyaret etmeyi unutmayın!