Neden Akıl Oyunları?
A Beautiful Mind, Türkçe çevirisi Akıl Oyunları olan film. Nobel Ödülü olan Amerikan matematik profesörü John Nash’in hayatının uyarlanmasıdır. Filmde şizofreni olan bir matematik profesörünün hayatı konu edinilmiştir. Bu filmi seçmiş olmamın sebebi, gerçek bir hayat öyküsü olmasının ilgimi çekmiş olmasıdır. Şizofreni; sanrılar, varsayılar, organize olmayan davranışlar, negatif semptomlar ve sosyal işlev bozukluğu ile karakterize edilen psikiyatrik hastalıktır. Bununla birlikte şizofreni hastalarının tedavisi farmakolojik tedavileri ve psikososyal tedavileri birlikte içermektedir. Farmakolojik tedavilerden antipsikotik ilaçlar şizofreni tedavisinin temelini oluşturmaktadır. Ancak araştırmalar psikososyal yaklaşımların klinik düzelmeyi hızlandırdığını göstermektedir. Çoğu şizofreni hastası antipsikotik psikososyal tedavinin birlikte kullanıldığı yaklaşımlardan yararlanmaktadır.
Akıl Oyunları ve Şizofreni
Şizofreninin yaşam boyu yaygınlığı %1’den biraz daha azdır. Ancak kadınlara göre erkeklerde daha sık görülür (Kirkbride, Fearon, Morgan ve ark. 2006; Walker, Kestler, Bollini, Huchman, 2004). Genellikle ilk ergenlik yada erken yetişkinlikte başlamaktadır. Nash’ın ise üniversite öğrencisiyken ilk halüsinasyonlarını görmeye başlamış ve erkektir.
Şizofreninin alt alanlarından birisi olan Nash’te görüldüğünü düşündüğüm paranoid şizofrenide, Nash şüphe, sanrı ve halüsinasyonların etkisi altındadır. Çevresine karşı düşmanca fikirler geliştirip, saldırgan davranışlar gösterme eğilimde olmuş, olmayan sesler duymuştur. Davranışlarının bu sesler ve sanrılar ışığında şekillendiği görülmüştür.
Kötülük görme sanrıları, şizofreni tanısı almış kişilerin oluşturduğu büyük ve uluslararası bir örneklemde %65 oranında bulunmuştur. (Sartorius, Shapiro ve Janlonksy, 1974). Nash’in en büyük problemi devamlı halüsinasyonlar görmesidir.
Herhangi bir uyarıcı olmadan oluşan duyusal deneyim olarak ifade edilen varsanılar, şizofreni hastalarındaki en belirgin algı bozukluğudur. Bunlar çoğunlukla işitseldir. (Sartarius ve ark., 1974). Nash, çoğunlukla görsel varsanılar görmekte ancak bazen işitsel varsanılar da duymuştur. Şizofreni hastaları hayatlarında şizofrenisi olmayan bireylere oranla daha fazla stres yaşıyor gibi görünmemektedir. (Phillips, Francey, Edwards ve ark., 2007; Walker ve ark., 2008). Nash’in yüksek matematik zekası; çözülemeyen problemleri çözebilmesi; matematikle ilgili yeni keşifler yapmasından dolayı koruyucu faktör olarak yüksek IQ seviyesi gösterilebilir.
Akıl Oyunları Şizofreni’nin Tedavi Süreci
Şizofreni tedavileri için çoğu zaman kısa süreli hastaneye yatışlarını (özellikle hastalığın akut evreleri boyunca), ilaç tedavisini ve psikososyal tedaviyi içinde barındırmaktadır. Tedavide temel problem, şizofreni hastası olan kişilerin bozulan durumları ile ilgili iç görülerinin olmamasıdır. Ve herhangi bir tedavi türünü tümden reddetmeleri olmuştur (Amador, Flaum, Andersan ve ark., 1994). Şizofreni hastası olan bireyler, şizofrenisi olmayan bireylerle aynı miktarda ve hatta onlardan daha fazla duygu deneyimlediklerini ifade etmektedir (Kring ve Moran, 2008).
Araştırmalar neticesinde çoğunlukla genetik olduğu düşünülen şizofreni hayat boyu devam eden bir bozukluktur. Bunun sebebi beyindeki dopamin oranı olarak gösterilebilir.
Nash’ın Sosyal İlişkileri
Şizofreni hastası olan kişiler sanrılar ve varsanılar nedeniyle diğer insanlardan ve günlük gerçeklikten uzaklaşarak tuhaf davranışlarda bulunabilirler. Nash, şizofreni için yoğun psikiyatrik tedavi görmesine karşılık semptomların hayatı boyunca devam etmiş ve bu durum hayatını duygusal, ilişkisel ve akademik olarak olumsuz etkilemiştir Nash’in az sayıda arkadaşı, zayıf sosyal becerileri ve diğer insanlarla birlikte olmak için çok az ilgisi böylelikle onun sosyal olarak içine dönük birisi olmasına sebep olmuştur.
Nash’in ilaç kullanımından kaynaklı cinsel işlevlerindeki bozulmaları ara ara eşi Alicia’nın Nash’ten uzaklaşmasına neden olmuştur. Bu açıdan bakıldığında Nash’in hastalığı sosyal problemlere ve evlilik içi ilişkilerinin bozulmasına sebep olmuştur. Alicia ve Nash’te dönemsel depresyon belirtileri görülmektedir. Bunlardan bazıları; kendini yorgun hissetmesi, uykuya dalmadaki çektiği güçlükler, iştahındaki azalmalar ve sosyal geri çekilmelerdir.
KAYNAKÇA
Kring, A. M., Johnson, S. L., Davidson G., Neale,J. (2017) Anormal Psikoloji: Şizofreni, 251-284
Amerikan Psikiyatri Birliği, (2014), DSM-5 tanı ölçütleri başvuru el kitabı, Maddenin/İlacın yol Açtığı Cinsel İşlev Bozuklukları, 210-216
Amerikan Psikiyatri Birliği, (2014), DSM-5 tanı ölçütleri başvuru el kitabı, Şizofreni Açılımı Kapsamında ve Psikozla Giden Diğer Bozukluklar; Şizofreni 48-51
Dr. Salkım, G., (2013), Şizofreni ve Şizofreni Spektrumunda Yer Alan Hastalarda Metabolik Sendrom Sıklığı, Seyri ve İlişkili Etmenler Uzmanlık Tezi, 3-4, 7-11