ÖZ ŞEFKAT
Hayat yolculuğumuzda zaman zaman insanları sevmeye, onlara iyi gelmeye hatta onları mutlu etmeye çalışıyoruz. Fakat çoğunlukla başkaları için düştüğümüz bu telaş içerisinde; kendimizin ne hissettiğini veya ne hissetmek istediğini gözden kaçırıyoruz. Başkalarını sevebilmek, onlara faydalı olabilmek için; aslında ilk olarak kendimizi sevmemiz ve değer vermemiz gerekmez mi? Ancak kendine iyi gelen bir insan başkalarına da iyi gelebilir. Bu yolda da uğrayacağımız en önemli durak ise öz şefkat tir.
Öz Şefkat Nedir?
Şefkat kelimesi etrafımızdaki insanları kabul etmemiz, onlar ile yakın bir şekilde ilgilenmemiz ve sevecen davranmamızdır. Öz şefkat ise tüm bu olumlu duygu, davranış ve tutumları kendimize göstermemizdir. Ve bireyler için koruyucu faktörlerden biridir. Bunları yargısız ve farkındalık içerisinde yapmalıyız. Kendimize karşı duyarlılığımızı korumalıyız. Kendi acılarımızla yüzleşmeli ve kendimizi hatalarımızla kabullenmeliyiz. Eğer bunları yaparsak kendimize olan sevgimiz, değerimiz yükselir bu sayede öz şefkat duygumuz da gelişmiş olur.
Öz şefkatin gelişmesi ise bireylerin iyilik halini artırmaktadır. Bunları başarabilmemizin yolunda ise ‘‘öznel mutluluk ve duyarlılık’’ yatmaktadır. Şimdi de bu kavramlara bir göz atalım;
Öznel Mutluluk Nedir?
Mutluluk pek çok farklı tanım içeren ve kişiden kişiye değişen bir duygudur. Dolayısıyla mutluluğu tanımlayan dört bakış açısı vardır; ilki ‘‘bilişsel bakış açısı’’. Bu bakış açısına göre mutluluk hayatımızın tamamına karşı gösterdiğimiz olumlu davranışlarımız ve düşüncelerimizdir. İkincisi ‘‘hedonisttik’’ bakış açısıdır. Bu bakış açısına göre ise mutluluk acı ve zevkin dengesidir. ‘‘Mod yaklaşımı’’ adı verilen üçüncü yaklaşım ise mutluluğu bağımsız pozitif duygu durumu ve yüksek enerji olarak tanımlar.
Son olarak ‘‘hibrit yaklaşım’’a göre mutluluk, yaşamımızı biliş düzeyinde pozitif bir şekilde gözden geçirmeyi ve bundan dolayı olumlu hissetmeyi içerir. Fakat tüm bu yaklaşımların yanı sıra az önce de bahsettiğimiz gibi mutluluk kişiden kişiye değişen bir kavramdır. Örneğin kimisi için mutluluk hedeflerine ulaşmak iken kimisi için hedef belirlemek olabilir. Sonuç olarak öznel mutluluk nasıl öz şefkati etkiler diye bakacak olursak; bir kişi kendi tanımına göre mutluluğu hissettiği zaman öz şefkat duygusu da artacaktır. Buna paralel olarak öz şefkat duygusu arttığında da mutluluk düzeyi de yükselecektir.
Duyarlılık Nedir?
Duyarlılık deyince dış dünyaya karşı hassas davranmamız ilk olarak aklımıza gelen tanımlardan birisidir. Ancak duyarlılık sadece çevremize, olaylara değil kendimize de göstermemiz gereken bir kavramdır. Kişisel problemlerimize ve ihtiyaç duyduğumuz şeylere karşı hassasiyet içerisinde olmalı, bu sıkıntı verici duygu ve düşüncelerimiz ile ilgili farkındalık sahibi olmalıyız. Bu farkındalığı ise öz şefkat duygumuzu geliştirerek başarabiliriz. Yani kendimize olan sevecenliğimiz ve olumlu tutumlarımız; özellikle olumsuzlar olmak üzere tüm duygu ve düşüncelerimize karşı farkındalık kazanmamıza yardım eder. Böylece bu duygu ve düşüncelerimizin farkına varabiliyor olmamız, onlar ile baş etmemize ve onların üstesinden gelmemize fayda sağlar. Bu tür duyguların en fazla öne çıktığı durumlar ise psikolojik rahatsızlıklardır. Şimdi öz şefkat ile bunlardan birkaçına göz atalım.
Öz Şefkat ve Psikopatolojiler
Öz şefkat duygumuz gelişmiş olduğunda olumlu duygu durumlarımız da artacağı için depresyon, anksiyete, panik bozukluk ve otomatik düşüncelerin yarattığı olumsuz duygu ve düşünceler azalacaktır. Depresyon hastalarının öz şefkatleri geliştirildiğinde kendilerine olan sevecenlikleri ve mutluluk düzeyleri artacağı için depresyonun getirdiği olumsuz duygulardan daha kolay arınacaklardır. Bununla birlikte anksiyete hastalarının öz şefkat düzeyi artırıldığında kendilerine olan duyarlılıkları arttığı için anksiyete anında oluşan negatif duyguların ortaya çıkması, ortaya çıktığında da azalması çok daha kolay olacaktır. Ayrıca panik bozukluk hastalarında ise öz şefkat çalışıldığında, panik atak durumlarının kendi mental sağlıklarına ve davranışlarına olan olumsuz yansımalarını bildikleri için bunu atlatmaları daha kolay gerçekleşecektir. Aynı zamanda öz şefkat gelişimi öfke kontrolü, özgüven eksikliği gibi konularda da kişilerin iyilik halini pozitif yönde etkileyecek bir faktördür.
KAYNAKÇA
Çevik, O., & KIRMIZI, C. (2020). Z KUŞAĞINDA BİLİNÇLİ FARKINDALIĞIN ÖZNEL MUTLULUĞA ETKİSİ: ÖZ ŞEFKATİN ARACI ROLÜ. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 183-202.
Kıcalı, Ü. Ö. (2015). Öz-şefkat ve tekrarlayıcı düşünmenin olumsuz duygulanım ve depresyon ile ilişkilerinin incelenmesi (Master’s thesis, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
KURTOĞLU, M., & BAŞGÜL, Ş. S. (2019). Koruyucu Faktör Olarak Öz-Şefkat Üzerine Bir Derleme Çalışması. Journal of Cognitive-Behavioral Psychotherapy and Research, 10(1), 0-0.